'Als je vlucht voor geweld, speelt er meer dan enkel het opgelopen trauma' 

Wat doet geweld en terreur met deze mensen?

Het antwoord op deze vraag is niet eenvoudig, vertelt Scholte. “In de eerste plaats is er altijd trauma aanwezig als je persoonlijk geweld hebt meegemaakt”, legt hij uit. “Bij een trauma is er iets gebeurd dat buiten de normale reeks van ervaringen in je leven valt. Het is iets dat niet past binnen wat je tot nu toe hebt kunnen begrijpen van het leven, ook omdat het vaak gepaard gaat met sterke emoties als angst, afschuw, walging, schrik, kwaadheid en machteloosheid.” Dat kan een ziektebeeld als posttraumatisch stressstoornis (PTSS) veroorzaken.

Getraumatiseerde mensen kunnen volgens Scholte niet terugdenken aan een herinnering, zonder emotioneel overhoop te worden gehaald. “Daarnaast heb je het terugdenken zelf niet in de hand, want de traumatische herinnering kan op allerlei manieren worden getriggerd”, vertelt hij. “Die triggers probeer je dan te vermijden, wat kan leiden tot terugtrekgedrag, vervreemding en eenzaamheid. Het kan ook leiden tot een totaal gebrek aan vertrouwen in de hele mensheid en vertrouwen in jezelf.”

Verliezen van sociale rollen

Als je vlucht voor geweld en terreur speelt er meer dan enkel het opgelopen trauma. Scholte: “Je verliest alles wat je leven betekenis geeft. Behalve de mensen die je liefhebt en je huis, verlies je ook sociale rollen die hebt. De betekenis die je hebt voor je gemeenschap en de betekenis die je hebt in je werk. Het zijn die dingen waar je zelfrespect uit ontleent, waar je het respect van andere mensen door krijgt, waardoor je wordt herkend en erkend door andere mensen.”

Zo word je een onbekende, zegt hij, waarvan niemand weet wat je eigenlijk in je mars hebt. Aan wie niemand herinneringen heeft. Mensen die gevlucht zijn voor geweld of terreur en soms blijvend in vluchtelingenkampen leven, moeten dit volgens Scholte weer opnieuw opbouwen. “Dat is een enorme klus, niet alleen door alle sociale problemen die vluchtelingen tegenkomen op de plek van bestemming maar ook door de gevolgen van mogelijke traumatische gebeurtenissen.”

Dagelijkse stress in het leven van vluchtelingen is vaak een veel grotere motor voor een slechte mentale toestand dan de ondergane trauma’s, zegt Scholte. “Stress stapelt zich op. Meestal krijg je dan naar verloop van tijd een burn-out, emotionele moeheid, lusteloosheid en soms ook depressiviteit. Dat moet je meenemen in de benadering van vluchtelingen die je behandelt of hulp zou willen geven.”

Een andere belangrijke vraag is of vluchtelingen het gevoel van veiligheid weer terug kunnen krijgen, na traumatische gebeurtenissen en dagelijkse stress. Dat is mogelijk, zegt Scholte, maar alleen als je ooit veiligheid hebt gekend in je leven. “De actuele omstandigheden moeten wel zo zijn dat je dat je fysieke en sociale veiligheid kunt ervaren”, zegt hij.