Een cocktail van ellende in Ethiopië

Joël Voordewind in oosten van Ethiopië

Geen regen, geen graan, geen brandstof

Kwetsbare mensen op het platteland van Ethiopië worden de laatste maanden extra hard getroffen door een cocktail van ellende. Het land droogt op, graan zit vast in Oekraïne en brandstof voor het oppompen en vervoeren van drinkwater is onbetaalbaar geworden. “En toch is er hoop”, zegt Joël Voordewind, speciaal ambassadeur van ZOA, na een recent bezoek aan het land.

“Ik sprak een veeboer die mij zijn laatste koe liet zien. Die was net gestorven.” Joël Voordewind, speciaal ambassadeur voor ZOA, vertelt over ontmoetingen die hij onlangs had in Oromia en Somali, in het oosten van Ethiopië. “Hij leefde van zijn tien koeien, ieder 300 euro waard. Door de extreme droogte zijn ze een voor een doodgegaan. In drie weken tijd raakte hij zijn hele vermogen kwijt. Hij was radeloos.”

In een kliniek op het platteland die Joël bezocht, worden momenteel tien kinderen behandeld vanwege ondervoeding. Eén van de vrouwen met een baby vond hij er wat oud uitzien. Hij vroeg of zij de moeder van het kind was. “Nu wel”, antwoordde ze. “Mijn dochter is zes weken geleden tijdens de bevalling overleden vanwege ondervoeding en uitputting. Nu heb ik de verantwoording voor mijn kleinzoon.”

Dit kind, in ondervoede staat ter wereld gekomen, heeft nog geluk dat zijn oma vijftien kilometer naar de kliniek kon lopen voor bijvoeding, zegt Joël. “De meeste kinderen overlijden in de thuissituatie. Moeders kunnen niet met een ondervoed kind op pad als ze thuis nog meer kinderen hebben. Veel mannen trekken weg naar de stad om daar geld te verdienen omdat de oogsten mislukken en het vee sterft door de droogte.”

Geen voedseldistributie

In een vluchtelingenkamp in Babile trof hij ook voornamelijk vrouwen en kinderen aan. “Ik sprak er een aantal moeders die zeiden dat ze al vier maanden geen voedsel meer uitgedeeld hadden gekregen. Het lukt UNHCR niet meer om voedseldistributie op gang te houden vanwege de hoge voedselprijzen en het gebrek aan graan.” Dat gebrek is een gevolg van Russische zeeblokkades, waardoor het zo goed als onmogelijk is graan uit Oekraïne naar Afrika te verschepen.

Zo heeft de crisis in Oekraïne, naast de gevolgen van klimaatverandering, direct een enorme impact op het leven van de meest kwetsbaren in Oost-Afrika. In de afgelopen tijd zijn de voedselprijzen in Ethiopië met dertig procent gestegen. Daar komen de hoge brandstofprijzen nog bij, want voor het vervoeren van drinkwater naar vluchtelingenkampen bijvoorbeeld is brandstof nodig. En ook voor het laten draaien van generatoren om water uit de grond te pompen.

“Ik stond bij een waterbron waarvan 50.000 mensen afhankelijk zijn voor hun drinkwater”, vertelt Joël. “De generator was drie dagen stilgelegd omdat de brandstof ervoor niet meer te betalen was. Met de almaar stijgende prijzen zal dat alleen maar meer gebeuren.”

De oplossing lijkt voorhanden te zijn: het gebruik van zonnepanelen in plaats van generatoren om het water op te pompen. Zonuren genoeg in Ethiopië. “Maar dat kost veel geld”, zegt hij. “In dit geval zo’n 75.000 euro. En investeerders voor zo’n project in Ethiopië zijn moeilijk te vinden. De meeste fondsen gaan momenteel naar Oekraïne.”

Klimaatweerbaar

De meest kwetsbare mensen in Ethiopië - en heel Oost-Afrika - krijgen zo de hardste klappen van klimaatverandering, de crisis in Oekraïne en de hoge voedsel- en brandstofprijzen. “Zij hebben geen reserves. Als deze mensen een tegenslag krijgen, balanceren ze meteen op het randje van de hongerdood.”

En toch is er hoop, stelt Joël. “Organisaties als ZOA kunnen op kleinschalig niveau echt een verschil maken in mensenlevens.” In het pas verschenen rapport 'Klimaatverandering: van schaarste tot conflict' beschrijft hij samen met ZOA collega Desirée van Kooten drie methodes die erop gericht zijn mensen klimaatweerbaar te maken. Met technieken waarmee de landbouw zich kan aanpassen aan het veranderde klimaat, door goed watermanagement en met het creëren van ‘groene banen’ in de energietransitie.

Met het gebruik van droogtebestendige zaden en druppelirrigatie bijvoorbeeld kan het wél lukken om land te blijven bewerken. En door het water dat er wél is op een efficiënte manier te gebruiken en eerlijk te verdelen, kunnen conflicten erover vermeden worden.

Door mensen te motiveren veeteelt en akkerbouw te combineren, spreiden ze bovendien hun kansen. Ze hebben meer kans om te overleven als ze naast hun koeien ook een stukje grond hebben om te bewerken. “Mechanisatie kan ook helpen”, zegt Joël. “Samen kunnen kleine boeren bijvoorbeeld wel een tractor kopen, zodat ze niet afhankelijk zijn van een os voor de ploeg.”

Zijn bezoek aan Ethiopië bevestigt opnieuw het beeld dat Joël kreeg bij schrijven van het klimaatrapport. “Het motiveert me om me te blijven inzetten voor de meest kwetsbaren, juist ook in Oost-Afrika.”

ZOA is er voor de meest kwetsbare mensen in Ethiopië, die momenteel extra hard getroffen worden. Ben jij er ook voor hen?

Steun mensen op de vlucht

Samen met jou willen we de handen ineenslaan om deze mensen de hulp te bieden die nodig is om te overleven. Kunnen zij op je steun rekenen?