Geen tijd voor trauma’s: het dak moet dicht

Een dak boven je hoofd. Het is een basisbehoefte die er niet alleen voor zorgt dat je fysiek veilig bent, stelt Willem van Burgsteden van ZOA. “Als je huis kapot is en de winter komt eraan, heb je geen tijd voor oorlogstrauma’s.”

8 december 2022

Shelter-expert Willem van Burgsteden:

‘Een eigen plek geeft hoop en moed’

Een eigen plek. Wat doet het met je, als die niet meer hebt? Meer dan je denkt, stelt ZOA’s shelter-expert Willem van Burgsteden. “Een eigen plek geeft mensen het gevoel dat ze ergens aan kunnen bouwen. Dat er nog een toekomst is, ook al leven ze in oorlogsgebied.”

Willem hoort het haar nog zeggen. Het was een oude dame, in een opvanglocatie in het westen van Oekraïne, waar ZOA hulp biedt. Het was maart 2022 en haar huis lag in bezet gebied. “Ze zei: Willem, jullie doen goed werk. Maar ik ga naar huis. Ik heb hier geen eigen plek. Ik wil naar mijn huis, mijn bed. Of ik nu hier sterf of daar, het maakt me niet meer uit.”

Zo gezegd, zo gedaan. “Ze is vertrokken”, vertelt Willem. “Met een omweg via Sint Petersburg en Moskou ging ze terug naar haar huis in bezet gebied.” Ook al was ze een van de weinigen die destijds zo’n drastische keuze maakten, haar verhaal maakte hem er opnieuw bewust van: het hebben van een eigen plek is cruciaal.

Indonesië

Als expert op het gebied van onderdak bij ZOA heeft Willem al heel wat mensen aan een eigen plek geholpen. Zo bouwde hij in Indonesië mee aan nieuwe huizen, voor mensen die door een aardbeving alles kwijtgeraakt waren.

In Syrië heeft ZOA al heel wat kapotgeschoten woningen weer bewoonbaar weten te krijgen. En rondom de Oekraïense stad Chernihiv deelt ZOA cash vouchers uit waarmee mensen materialen kunnen kopen om hun huizen te repareren.

Willem van Burgsteden helpt bij huizenbouw in Indonesië na de aardbeving

Willem heeft in 2022 veel tijd in Oekraïne doorgebracht. Daar ziet hij telkens weer hoe goed het mensen doet als ze hun eigen plek, hoe beschadigd ook, kunnen behouden. “Mensen rondom Chernihiv zijn druk bezig hun huizen te repareren”, vertelt hij. “Vooral met de winter in het vooruitzicht is dat heel urgent. Het maakt dat ze een focus hebben en niet denken aan het gebrek aan gezondheidszorg of psychologische hulp voor alles wat ze meegemaakt hebben. Ze hebben geen tijd voor oorlogstrauma’s.”

Het gaat in psychologisch opzicht beter met deze mensen dan met ontheemden die al lange tijd in opvangcentra doorbrengen, merkt hij. Daar zitten veel mensen uit Russisch bezet gebied in het oosten van Oekraïne, zoals Donetsk. “Na zoveel maanden oorlog zie je daar de uitzichtloosheid”, vertelt hij. “Mensen zitten met z’n twintigen in een kleine kamer. Ze hebben geen zicht op werk en niets te doen.”

Ter Apel

Deze centra – het zijn er een paar honderd in heel Oekraïne – zijn te vergelijken met het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel, zegt hij. “Het verschil is alleen dat mensen in Ter Apel nog de hoop hebben dat ze misschien ooit een huis krijgen van de overheid. Dat uitzicht hebben mensen in de centra in Oekraïne niet. Ze kunnen alleen maar verder vluchten, of teruggaan.”

ZOA werkt daarom nu in het westen van Oekraïne, aan de grens met Hongarije, ook aan het beter bewoonbaar maken van deze opvangcentra. De centra zijn vaak ingericht in voormalige kindertehuizen uit het Sovjettijdperk. “Heel deprimerend”, vindt Willem.

ZOA is bezig de panden op te knappen, zodat meer mensen er redelijk goed kunnen verblijven. “We zorgen ervoor dat het verwarmd is, dat het sanitair functioneert en de muren gewit zijn. Zo hebben ze toch een beetje een eigen plek.”

Mogelijk gaat ZOA binnenkort ook in de provincie Cherson, in het oosten van Oekraïne, aan de slag. De mensen in dit gebied hebben een half jaar onder Russische bezetting geleefd. “We zijn er de noden aan het inventariseren”, vertelt Willem.

Als het even kan, keren ontheemden in Oekraïne terug naar hun huis. Vooral oudere mensen nemen het gevaar voor lief, merkt Willem – zoals de baboesjka die hij in maart sprak. Het verlangen naar een eigen plek is universeel. “Een eigen plek geeft moed om door te gaan en hoop voor de toekomst.”

Voor miljoenen mensen op de vlucht is er geen plaats. Dat aantal neemt als gevolg van onder meer klimaatverandering en nieuwe conflicten alleen maar toe. Investeren in goede opvang in de regio is dan ook cruciaal om vluchtelingen een plaats te bieden. Help je mee met een gift?

Toon je bewogenheid met mensen op de vlucht

Voor € 32 geef je een gezin op de vlucht al een noodpakket om twee weken lang voedzame maaltijden klaar te maken. Help je mee? Je kunt ook als bedrijf of kerk een gift geven.