“Soms voel ik me een oudtestamentische onheilsprofeet met een hoopvolle boodschap”, zegt RTL4 weerman Reinier van den Berg. “Als we ons gedrag veranderen, kunnen we het tij nog keren.”
Weersextremen: tweede vijand voor wie op de vlucht is
Extreme hitte, extreme kou. Extreme droogte, extreme regenval. De opwarming van de aarde zorgt ervoor dat mensen wereldwijd te maken hebben met intense weersomstandigheden. Dit betekent een extra grote uitdaging voor mensen op de vlucht. Weersextremen zijn hun tweede vijand. Wat kunnen wij hieraan doen? Weerman Reinier van den Berg vertelt.
13 november 2023
Weerman Reinier van den Berg:
‘Neerslaghoeveelheden zijn volledig ontspoord’
“Extremen vertalen zich het meest in de beschikbaarheid van water”, zegt weerman Reinier van den Berg. Hevige regenval, overstromingen en modderstromen – ze zijn één op één verbonden aan de opwarming van de aarde, stelt hij. “Neerslaghoeveelheden zijn volledig ontspoord.” Het betekent extra uitdagingen voor wie moet overleven in een tent in een vluchtelingenkamp.
Lucht
“Het kwam me bijna letterlijk aanwaaien”, vertelt Reinier over zijn jonge belangstelling voor het weer. “Mijn broer was altijd bezig met weer en wind, en ik ging meedoen. Op de basisschool wist ik al dat ik nieuwslezer bij het Journaal wilde worden, zodat ik de weerberichten kon voorlezen.”
Na zijn studie Luchtverontreiniging ging hij aan de slag bij het nieuwe bedrijf van zijn broer: Meteoconsult. Zijn eerste tv-optreden was in 1986. Inmiddels is Reinier één van de meest bekende en langstzittende weermannen van Nederland.
Vuur
Het weer presenteert Reinier nog altijd met evenveel passie, maar inmiddels heeft hij een eigen ‘duurzaam’ sprekersbureau. “Het besef groeide al langer in mij, maar de laatste jaren wordt het steeds urgenter: We spelen met vuur! De schepping wordt bedreigd. De bodemkwaliteit, biodiversiteit en de bossen staan onder grote druk. Toch is het niet hopeloos. De aarde is als een doodzieke patiënt. De dokter heeft hem bijna opgegeven, maar geeft hem nog een kans als hij zijn levensstijl radicaal omgooit. Kunnen wij dat opbrengen?”
Het veranderen van onze westerse levensstijl is verschrikkelijk moeilijk, erkent ook Reinier. “Ik ben niet roomser dan de paus. Mijn voetafdruk is nog veel te groot. Ik eet vegetarisch, maar ik heb nog steeds een auto en een mobiel. Met ons sprekersbureau proberen we klimaatneutraal te zijn. Alles wat we doen compenseren we door bomen te planten in een verantwoord project.”
Water
Al meer dan 25 jaar geen Elfstedentocht en vorig jaar zomer werd Zuid-Limburg geteisterd door overstromingen. De klimaatcrisis zorgt in Nederland al voor weersextremen, maar wereldwijd zijn die gevolgen nog vele malen groter. “We zien een brede strook rond de evenaar waar de effecten het meest levensbedreigend zijn. Er heerst daar schaarste en de producten die boeren verbouwen zijn vaak klimaatgevoelig, zoals koffie. Naast temperatuur vertaalt de klimaatcrisis zich vooral in ‘water’: overvloedige regenval, overstromingen of extreme droogte – uitersten die zich vaak afwisselen in dezelfde gebieden. Het heeft directe gevolgen voor de landbouw en daarmee voor de vraagstukken rond honger en dorst.”
Ook in veel landen waar ZOA werkt, groeit de crisis door de verandering van het klimaat. Mensen verhongeren doordat oogsten mislukken, anderen slaan op de vlucht door overstromingen, en door de verplaatsingen van mensen ontstaan er nieuwe conflicten over het schaarse land.
“Mensen vluchten omdat ze wanhopig zijn, maar het liefst blijven ze op hun plek. Daar zit ook sleutel voor goede ontwikkelingshulp: help mensen om zich aan te passen aan de weersextremen op de plek waar ze wonen. Zorg voor gewasdiversificatie: bijvoorbeeld mangobomen en bananenplanten die schaduw geven aan de koffieplant. En zet in op watermanagement: het opvangen van te veel water in bassins voor de drogere perioden. Ik geloof heel erg in een klimaat-adaptieve aanpak.”
Aarde
Het onheil van de klimaatverandering lijkt onafwendbaar op ons af te komen. Zelfs met een uiterste inspanning voorspellen de wetenschappelijke modellen een ongekende catastrofe. Is God zijn wereld vergeten?
“Nee, dat geloof ik niet. Ik houd me vast aan de belofte in Johannes 3:16: ‘Want alzo lief had God de wereld…’ Als gelovig wetenschapper heb ik de scheppingskracht gezien, hoe onwaarschijnlijk mooi en doordacht deze aarde is gemaakt. Wij zijn daar als rentmeesters over aangesteld. In plaats van ‘duurzaamheid’ spreek ik ook liever over ‘rentmeesterschap’, want daar spreekt meer zorg uit. God heeft ons een perfecte schepping gegeven met een heldere opdracht om er goed voor te zorgen. De mens heeft er als rentmeester echter niet veel van gebakken: de aarde is uitgeput en uitgewoond.”
Nieuwe aarde
Hij voelt zich wel eens een oudtestamentische onheilsprofeet, geeft Reinier aan: het is soms spreken tegen een muur en het is moeilijk om hoop te blijven bieden. “Door al het lijden dat ik in de wereld zie, is mijn geloof wel minder blij geworden, ja. Toch heb ik de hoop niet opgegeven dat we vanuit de kennis die we hebben, kunnen werken aan een rechtvaardigere en schonere wereld. Uit de praktijk blijkt echter dat bij de mensen eerst het water aan de lippen moet staan voordat er iets verandert. En dan heb ik het over verandering door menskracht, niet theologisch. Vanuit mijn geloof verwacht ik een toekomst waarin Gods Koninkrijk leidend is. Maar dat kan ook nog duizend jaar duren. We moeten standvastig vasthouden aan Gods liefde voor deze wereld. Meer hebben we niet.”