Terrorisme-expert Beatrice de Graaf: 'vredesopbouw kan voedingsbodem terrorisme wegnemen' 

ZOA vraagt aandacht voor mensen op de vlucht voor terreur. Wat is het verschil tussen terrorisme en terreur? 

“In ons spraakgebruik loopt dat vaak door elkaar heen, maar er is een formeel onderscheid. Terrorisme is niet-statelijk geweld, terreur komt vanuit een dictatoriale overheid. Klassieke voorbeelden zijn de terreur van Hitler en Stalin. Vandaag de dag zien we de terreur van Poetin tegen de Oekraïners, terwijl geweld van een groep als Al-Qaida echt terrorisme is. Wereldwijd zijn er veel meer mensen op de vlucht voor terreur dan voor terrorisme. Maar waar terreur is, kan terrorisme als tegenbeweging ontstaan.” 

Dit voorjaar waren er voor het eerst meer dan 100 miljoen vluchtelingen in de wereld. Om moedeloos van te worden?

“Ons beeld wordt erg bepaald door het zichtbare geweld, zoals de oorlog in Oekraïne. Dat is verschrikkelijk, en zo dicht bij huis. Net als toen IS op hun hoogtepunt was en video’s van onthoofdingen rondgingen. Dat maakt me soms radeloos. Toch wordt de wereld statistisch gezien steeds veiliger. Voor mijn laatste boek Wat geloven terroristen heb ik gesprekken gevoerd met mensen in Syrië, Irak, Pakistan en Nigeria. In Indonesië sprak ik ex-terroristen in de gevangenis. Dat vond ik best wel heftig. Om dat te relativeren kijk ik bijvoorbeeld naar het terrorisme in de negentiende eeuw. Van een afstand zie je dat terrorisme komt en gaat. Als gelovig persoon heb ik daarnaast geloof en hoop – en vandaaruit troost – dat er perspectief is.”

Welke hoop is er voor vluchtelingen van Boko Haram in kampen in Nigeria? 

“Vanuit het Westen moeten we bescheiden zijn: ons ingrijpen heeft vaak een averechts effect. Denk maar aan Irak en Afghanistan. De oplossing moet uit de regio zelf komen. Het zou hoopvol zijn als samenwerkende Afrikaanse staten dit regionaal aanpakken. Lichtpuntjes bieden we door goed voor deze medemensen zorgen. Dat kan door asielzoekers hier humaan op te vangen, maar ook door het steunen van een organisatie als ZOA, die vluchtelingen in de regio helpt overleven en weer perspectief biedt.” 

Wat kan ZOA doen om terrorisme tegen te gaan? 

“Dat is niet makkelijk. ZOA kiest voor een vredesgerichte aanpak van de hulp; onder andere door verschillende groepen met elkaar in gesprek te brengen. Dat is het opbouwen van een civil society. Groepen die met elkaar praten, krijgen vaak begrip voor elkaars situatie en belangen, waardoor de kans op een conflict kleiner wordt. Een georganiseerde samenleving biedt ook minder voedingsbodem voor de werving van terroristen. Het lijken druppels op een gloeiende plaat, maar ik heb gezien dat het echt werkt. Voor mijn promotieonderzoek sprak ik mensen die ten tijde van de Koude Oorlog achter het IJzeren Gordijn woonden. De aandacht van en ontmoetingen met westerse christenen waren sprankjes hoop in een donkere tijd. Het is belangrijk dat ZOA de verhalen vertelt, zodat er hier voor hen gebeden kan worden.”