Bijvoorbeeld van Khaled Almagwari (52) uit Jemen, vader van acht kinderen. Hij vertelt hoe het leven van zijn gezin, maar ook dat van veel andere arme gezinnen in zijn dorp Al-Mogawerah, getekend is door honger. Zijn zoontje Ali leed aan ernstige acute ondervoeding. “Ik was dag en nacht op zoek naar werk om eten te kunnen kopen, maar de moeilijkheden namen maand na maand toe en onze leefsituatie verslechterde enorm”, zegt Khaled.
‘Zij mogen niet vergeten worden!’
Helaas moet ZOA opnieuw een Vergeten Lijst publiceren met vijf mensonterende crises die in de Nederlandse media nauwelijks aandacht krijgen. “Het gaat mij niet zozeer om die landen, maar om de mensen die erachter schuilgaan. Zij mogen niet vergeten worden!”, zegt Edwin Visser, programmadirecteur van ZOA.
19 juni 2024
De Vergeten Lijst 2024
‘Het gaat niet om de landen, maar om de mensen’
De Democratische Republiek Congo voert de Vergeten Lijst* aan. Etnisch geweld en strijd om kostbare ruwe materialen veroorzaken in dit land grote onveiligheid en jagen miljoenen mensen op de vlucht. Het zijn grondstoffen die ook wij nodig hebben, bijvoorbeeld voor onze mobieltjes.
Toch komt zo’n crisis nauwelijks op de radar van de media. “Het is cynisch dat juist deze crisis het meest verzwegen en daardoor vergeten wordt”, zegt Edwin Visser, programmadirecteur van ZOA. “Maar ik vind dat ieder land op deze lijst veel meer aandacht verdient. De verhalen die ik zelf of via collega’s hoor over het leed in deze landen, zijn heel aangrijpend. Het gaat mij niet zozeer om die landen, maar om de mensen die erachter schuilgaan. Zij mogen niet vergeten worden.”
Op plaats twee staat Colombia, gevolgd door Zuid-Sudan en Syrië. Hekkensluiter van deze lijst is Jemen. Door de raketten van Houthi-rebellen op westerse schepen in de golf van Aden wordt Jemen nu vaker genoemd in de media, maar de aandacht voor het leed van gewone mensen blijft nog steeds buiten beeld.
Mediaoorlog
Hoe werkt het in de pers als het gaat om crises? De laatste maanden van 2023 waren tekenend: nota bene media-koploper Oekraïne (de oorlog waar de meeste aandacht voor was in 2023) klaagde dat er te weinig aandacht was voor ‘hun’ oorlog.
Sinds 7 oktober stortten de media zich namelijk massaal op de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza. In het afgelopen jaar was er ook aandacht in de media voor de oorlog in Sudan. Vooral in april vorig jaar, toen de strijd losbarstte en er tientallen Nederlanders geëvacueerd moesten worden, waaronder ZOA-landendirecteur Harmen Sas en zijn gezin.
Hoewel de crisis zich in de loop van het jaar ontwikkelde tot de grootste humanitaire ramp ter wereld, verdween de aandacht voor dit Afrikaanse land al snel achter de bijna dagelijkse koppen over Oekraïne en Gaza.
Aandacht is echter nodig om ervoor te zorgen dat een crisis op de agenda blijft staan. Als er geen of weinig aandacht is voor een crisis verdwijnt het letterlijk uit beeld bij beleidsmakers, donoren en ook bij het publiek. Pas als leed en nood zichtbaar zijn, kan je erdoor geraakt worden en je hart laten spreken – of je nu een particuliere donateur bent of een politicus die over miljoenen gaat.
Vergeten crises
Voor de gewone nieuwsconsument zijn de keuzes van de media vaak moeilijk te doorgronden. De ene oorlog krijgt veel aandacht en het andere, bloedige conflict veel minder. “Media-aandacht wordt niet altijd bepaald door aantallen”, zegt de Britse hoogleraar Martin Scott, gespecialiseerd in de relatie tussen media en internationale ontwikkelingssamenwerking. “Het politieke en maatschappelijke belang bij een bepaalde crisis weegt veel zwaarder. De crisis in Oekraïne bijvoorbeeld is letterlijk heel dichtbij. We zien direct de gevolgen in energieprijzen en aantallen vluchtelingen. Bovendien voelt het als een strijd tussen het Westen en Rusland.”
Hij vindt dan ook dat we niet te snel naar journalisten moeten wijzen. “Je kan niet alleen de media ervan beschuldigen dat er te weinig geld naar vergeten crises gaat. Er is wel een verband, maar de diepere oorzaak is vooral de afwezigheid van politieke urgentie, zowel binnenlands als internationaal. Als dat belang er niet is, zorgt het voor zowel weinig media-aandacht als een lage geefbereidheid van grote donoren.”
Gebieden waar ZOA werkt, kleuren vaak rood op de kaart van reisadviezen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en zijn daardoor in de praktijk vaak ontoegankelijk voor journalisten. Het is daar meestal te gevaarlijk voor journalisten om hun werk goed te kunnen doen. Als je al wordt toegelaten, is het vrijwel onmogelijk om je er vrij en veilig te bewegen, bijvoorbeeld in Sudan, Syrië, Jemen of Myanmar.
Niet vergeten
“Samen kunnen we er zijn voor mensen die vergeten worden”, zegt Edwin Visser. “Vergeet bij wijze van spreken de landen Congo, Syrië, Colombia, Zuid-Sudan en Jemen, maar vergeet de mensen die daar wonen niet.”
Zo zijn we bijvoorbeeld Khaled Almagwari uit Jemen niet vergeten. In zijn dorp en regio Ash Shgaderah helpt ZOA inmiddels tientallen arme gezinnen met onder meer schoon drinkwater en cash. Met dat geld kunnen ze voedsel kopen. Khaled heeft behalve voedsel ook enkele schapen gekocht. “Zo heb ik melk voor mijn gezin en… Ali is niet meer ondervoed!”, zegt hij verheugd.
Bovendien kan hij schapenmelk of producten daarvan verkopen, waarmee hij weer geld kan verdienen. “We hebben moeilijke jaren achter de rug, en we waren bijna verslagen door de omstandigheden en de wanhoop. Maar nu hebben wij weer hoop!”
*De Vergeten Lijst 2024 is een weging van de aandacht in de Nederlandse media en de zwaarte van een crisis (op basis van INFORM severity index 2023, Humanitarian Development Index en cijfers van UNHCR) met behulp van Meltwater media monitoring software.
De landen van de Vergeten Lijst 2024 mag je weer vergeten, maar vergeet de mensen niet. Zij hebben dringend hulp nodig. Geef jij voor voedsel, water of onderdak?
Doneer en help mensen in vergeten landen
Met jouw hulp zijn we in de vijf landen aanwezig om te helpen. We zorgen voor drinkwater, voedsel en een veilige slaapplek voor zoveel mogelijk mensen. Alleen al onze aanwezigheid geeft hen hoop en het gevoel dat ze er niet alleen voor staan.